«Кашни ҫулах Кивӗ Ахпӳртри тӗп пӗлỹ паракан шкулта, чӑваш чӗлхи кунне халалласа, ака уйӑхӗн вӗҫӗнче тӗрлӗ мероприяти иртет», — тесе хыпарлать Патӑрьел районӗнчи Туҫа ял тӑрӑхӗ. Кӑҫал та ӑна ирттерсе яма ятарлӑ программа хатӗрленӗ иккен.
Эрнен пӗрремӗш кунӗнче 8 класра вӗренекенсем сӑвӑ илемлӗ вулассипе тупӑшнӑ.
Пӗрремӗш вырӑна, пуринчен те маттуртарах пулса, Оксана Кошкина тухнӑ. Иккӗмӗш вырӑнта — Юлия Пыркина, виҫҫӗмӗшӗнче — Сильвия Федорова.
Ҫав вӑхӑтрах 9-мӗш класра вӗренекенсем «Манӑн тӑван чӗлхе — чӑваш чӗлхи» ятлӑ сочинени ҫырнӑ. Паха та тарӑн шухӑшлӑ ӗҫ тесе Анита Арланова ӗҫне йышӑннӑ. Анжелика Плешковӑпа Елена Логунова сочиненийӗсем те мухтава тивӗҫнӗ.
Раҫҫейӗн Пенси фончӗн Чӑваш Енри специалисчӗсем Крым ҫыннисен пенсийӗсене шутласа парӗҫ. Ҫак тӗллевпе пирӗн тӑрӑхран унта 50 ытла специалиста яма йышӑннӑ.
Тӗрӗссипе, Крымра пурӑнакансен пенсине шутлассине пирӗн патри специалистсене кӑна мар, ҫӗршыври 24 регионтан явӑҫтарӗҫ. Чӑваш Енрисене 6-ша тӑракан йышпа икшер эрнелӗхе яма палӑртнӑ. Патӑрьел районӗнчен, сӑмахран, иккӗн тухса кайӗҫ. Крымри ӗҫлӗ командировкӑна Управленин мӗнпур районпа хулари специалисчӗсене ярӗҫ.
Раҫҫейри пенси саккунӗ Крымра 2015 ҫулхи кӑрлачӑн 1-мӗшӗнчен вӑя кӗрӗ. Хальлӗхе унти пенсионерсене кӑҫалхи нарӑсӑн 21-мӗшӗ тӗлне вӑйра пулнӑ саккунпа тӳлеҫҫӗ. Пенси ҫумне уйӑхсерен хушма тӳлев уйӑрма палӑртнӑ. Кӑҫалхи утӑ уйӑхӗн 1-мӗшӗ тӗлне ӑна пенси ҫумне тепӗр 100 процент хушса парӗҫ.
Патӑрьел районӗнчи Кивӗ Ахпӳртри тӗп пӗлӳ паракан шкулта иртекен чӑваш чӗлхи эрнин иккӗмӗш кунӗнчи мероприяти — вулав конференцийӗ.
Чӑваш чӗлхипе литератури вӗрентекен М.И. Табакова, ял библиотекарӗ А.И.Капитонова ертсе пынипе 5–7 класра вӗренекенсем Александр Мефодьевӑн «Эх, тӗррӗмӗр, эрешӗмӗр», «Хуплу, шӑрттан, пӳремеч», Геннадий Волковӑн «Виҫӗ юрӑ» хайлавӗсене сӳтсе явнӑ.
Мероприятие хатӗрленсе Антонина Исааковна «Савӑк кӗвӗ чунӑмра» ятлӑ кӗнекесен куравӗ йӗркеленӗ.
Марина Ильинична чӑваш ҫӗршывӗ ҫӗр пин сӑмах, ҫӗр пин юрӑ, ҫӗр пин тӗрӗ ҫӗр-шывӗ пулнине тӗслӗхсемпе ҫирӗплетсе панӑ.
Вулавӑшра «Авалхи... Ӗнерхи... Паянхи...» тӗрӗ-эреш куравӗ те иртнӗ.
Вӗренекенсем вуланӑ хайлавсем тӑрӑх тухса калаҫнӑ. Кашниех хӑйӗн шухӑшне палӑртма пултарнӑ. Тӗрлемелли ҫиппе унччен йӗтӗн вӑрринчен туни, ӑна тӳни, тӗртни ҫинчен пуҫласа пӗлнӗ конференцие пуҫтарӑннӑ ачасенчен хӑшӗсем. Чӑваш апат-ҫимӗҫӗ пирки каласа панине те вӗренекенсем тимлӗн итленӗ.
Чӑваш халӑхӗн виҫӗ юрӑ («Уй варринче лаштра юман», «Вӗҫ, вӗҫ, куккук», «Алран кайми аки-сухи») пулнине вара чылайӑшӗ пӗрремӗш хут илтнӗ.
Патӑрьел районӗнчи Турхан ял тӑрӑхӗ Упамса ял тӑрӑхӗн старостине Федор Белкова пысӑка хурса хаклать. Вӑл кӑна мар, республикӑра та вӑл палӑрнӑ теме юрать. 2013-мӗш ҫул ӗҫ кӑтартӑвӗпе иртнӗ конкурсра ӑна «Ялти чи лайӑх староста» номинацире палӑртнӑ. Сӑмах май, вӑл вырӑнти ял тӑрӑхӗн Депутатсен пухӑвӗн депутачӗ те.
Ял старости пулма ӑна ҫынсем 2007 ҫулта шаннӑ. Хастар ялта виҫӗ уйӑхра пӗр хутран кая мар пухусем ирттерет иккен. Унта вырӑнти ыйтусене сӳтсе яваҫҫӗ. Ял ҫыннисене йӗркелесе пынипе хӑш-пӗр ыйтӑва хӑйсен вӑйӗпех татма тивет, тепӗр чух вырӑнти ял тӑрӑхне те явӑҫтарма тивет. Сӑмахран, тавралӑха тирпей-илем кӗртмелле-и, йывӑҫ-тӗм лартмалла-и, ҫулла пушар хуралне йӗркелемелле-и, пӗвесене йӗркене кӗрмтелле-и — староста пӗр ӗҫрен те юлмасть.
Ял кунне йӗркелесси те Упамсара 1986 ҫултах ырӑ йӑлана кӗнӗ. Ҫӗнӗ ҫул умӗн яла капӑрлатассипе йӗркелекен районти конкурса та упамсасем хастар хутшӑнаҫҫӗ. Федор Александровичӑн килӗ пӗлтӗр те, кӑҫал та вӑл конкурсра чи лайӑххи шутне кӗнӗ.
Нумаях пулмасть Патӑрьел район администрацийӗн вӗрентӳ, социаллӑ аталану, хыпарлавпа тивӗҫтерӳ тата архив ӗҫӗн пайӗн хушӑвӗпе килӗшӳллӗн Нӑрваш Шӑхаль вӑтам шкулӗнче 3–11 классем хушшинче «Сарпи вулавӗсем» пултарулӑх кунӗ иртрӗ.
«Уява чӑваш сӑвӑҫи, пирӗн ентеш Раиса Сарпи хутшӑнни конкурса хутшӑнакансене хавхалантарчӗ, савӑнтарчӗ», — хыпарлать район администрацийӗ.
Конкурса районти 18 шкултан ҫӗре яхӑн вӗренекен хутшӑннӑ. Ачасем Раиса Сарпи сӑввисене чӑвашла тата вырӑсла илемлӗ вулассипе тупӑшнӑ. 3–4-мӗш классем хушшинче Татмӑш шкулӗнчи Александр Михайлов (вӗрентекенӗ — В.В. Солдатова), 5–6-мӗш классем хушшинче Пӑлапуҫ Пашьел шкулӗнчи Ксения Чернова (вӗрентекенӗ — В.И. Козлова), 7–8-мӗш классем хушшинче Туҫа шкулӗнчи Ирина Захарова (вӗрентекенӗ — И.З. Табакова), 9–11-мӗш классем хушшинче Патӑрьелӗнчи 1-мӗш шкулти Полина Ильичева (вӗрентекенӗ — В.Ф. Федорова) ҫӗнтернӗ.
«Раиса Сарпи сӑввисем тӑрӑх кӗвӗленӗ юрӑсем» номинацире 1-мӗш вырӑна Нӑрваш Шӑхаль вӑтам шкулӗнче 8-мӗш класра вӗренекен Елена Адикина (вӗрентекенӗ — Н.
Патӑрьел районӗнчи Сӑкӑт шкулӗн 11-мӗш класӗнче вӗренекенсем Н.К. Тинюкова вӗрентекенпе пӗрле Анатолий Емельяновӑн «Хура кӑрӑҫ» кӗнекине тишкернӗ.
Хайлаври тӗп сӑнарӑн, Крисла Ҫеменӗн, ӗҫченлӗхӗ ачасене килӗшет-мӗн. Анчах ҫемье ӑшшине упрас, ача-пӑчана тӗрӗс-тӗкел пӑхса ӳстерес тӗллев мар унӑн. Укҫа-тенкӗ пухасшӑн ҫунать. «Укҫа-тенкӗ чирӗ ернӗ Ҫемен ҫынлӑха ҫухатать, кил ӑшши пирки шухӑшламасть», — тесе вӗренекенсем Крисла Ҫеменне сивленӗ.
Ачасем Крисла Ҫеменне хура кӑрӑҫпа танлаштарнӑ. Хура кӑрӑҫ — вӑрманта ӳсекен ҫирӗп те хытӑ кӑмпа. Анчах ҫак кӑмпан та ҫитменлӗхӗ пур: вӗтӗ хурт ерет те ҫак кӑмпа пӗтет. Крисла Ҫеменӗ те хура кӑрӑҫ пекех ҫирӗп те тӗреклӗ. Аварие лексен те сывӑ юлать, Лариван платник хытах хӗнесен те вилмест. Чунӗ те, сывлӑхӗ те хура кӑрӑҫ пек ҫирӗп. анчах Крисла Ҫеменне укҫашӑн ҫунни тата ӗмӗтсӗрлӗх тӗп тӑваҫҫӗ — ҫемйи арканать. Укҫа чирӗ шала каять. Укҫа вырӑнне укҫа пулӗ-ха, анчах ҫын вырӑнне ҫын пулмасть. Вилнӗ арӑмне тӑратса лартаймасть Ҫемен.
ЧР Вӗренӳ министерствин «Эткер» центрӗнче ачасен «Ҫухатма юраманни пирки» экологи театрӗсен республика конкурсӗ иртнӗ.
Унта пӗтӗмпе Вӑрмар, Елчӗк, Красноармейски, Куславкка, Муркаш, Патӑрьел, Сӗнтӗрвӑрри, Ҫӗрпӳ, Улатӑр, Хӗрлӗ Чутай районӗсенечи, Шупашкар, Ҫӗнӗ Шупашкар хулисенчи 12 команда хутшӑннӑ.
Ача-пӑча ушкӑнӗсене жюри тӗрлӗ енчен хакланӑ: актер пултарулӑхне, жанрсене, тематикине, костюмсене. Эксперт комиссине командӑсен сценарийӗсем, ҫамрӑк артистсем тыткӑнланӑ.
Елчӗк районӗн шайӗнче иртнӗ конкурсра ҫӗнтернӗ «Эксперимент» театр студийӗ республика конкурсӗнче 2-мӗш вырӑн йышӑннӑ. Елчӗк шкулӗн ушкӑнӗн «Сказка о том, как Иванушка-дурачок святой источник в селе Яльчики защищал» (чӑв. Айван Иван Елчӗкри сӑваплӑ ҫӑлкуҫа хӳтӗлени пирки калакан юмах) постановки жюри пайташӗсене килӗшнӗ. Театр студийӗн ертӳҫи — Валентина Сергеевна Мартынова.
Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗ Чӑваш чӗлхин эрнипе килӗшӳллӗн республикӑри район-хулара наци постановкисене лартать.
Нумаях пулмасть Иосиф Трерӑн «Чӗрӗ сӑмах» ревю Тутарстанри Ҫӗпрел районӗнче тата республикӑри Элӗк районӗнче пулнӑ. Постановкӑна Чӑваш Ен Элтеперӗн грантне илмешкӗн тӑратнӑ. Спектакле курнӑ хыҫҫӑн Иосиф Дмитриев режиссер, театр артисчӗсем, Чӑваш Республикинчи аслӑ шкулсен преподавателӗсем районти шкулсенче чӑваш чӗлхипе литературине вӗрентекенсемпе тӗл пулнӑ, вӗренӳ, ҫамрӑксемпе ачасем хушшинче чӗлхене сарас ыйтӑва сӳтсе явнӑ.
Учительсем каланӑ тӑрӑх, наци спектаклӗсене кӑтартни лайӑх витӗм кӳрет. «Чӗрӗ сӑмах» постановкӑна вӗсем хӑйне евӗр вӗренӳ пособийӗ тесе палӑртнӑ. Унӑн чӗлхи ҫӑмӑл, вӑл чӑваш халӑхӗн историйӗпе паллаштарать.
Спектакль — чӑваш поэзийӗн сӑнӗ. Кунта Ҫеҫпӗл Мишшин, Геннадий Айхин, Петӗр Хусанкайӑн, Митта Ваҫлейӗн сӑввисем янӑраҫҫӗ. Авторсен хайлавӗсенче чӑваш халӑхӗн йӑли-йӗрки, савӑнӑҫӗпе хуйхи сӑнланнӑ.
Ҫурхи кун ҫулталӑк тӑрантарать тесе ваттисем ахальтен каламан. Республикӑри хресченсем акана вӑхӑтра тата пахалӑхлӑ ирттермеллине аван ӑнланаҫҫӗ. Май пур таран вӗсем техникине те хӗл каҫипех юсарӗҫ, вӑрлӑхне те ҫӗнетрӗҫ, кондицие ларманнине аласа тасатрӗҫ, удобрение те малтанах янтӑлама тытӑнчӗҫ. Май килнӗ таран ҫӗнӗрен техника туянакансем те пулчӗҫ. Укҫа-тенкине кам епле майлаштарса пырать: кӗсье ҫӳхереххине туйса кивҫен илекенсем те пулчӗҫ. Анчах, тепӗр тесен, кредитне те шанчӑклисене кӑна параҫҫӗ-ха. Ҫапах та хресчен пуҫ усасшӑн мар — тапаҫланать-талпӑнать.
Хальхи вӑхӑтра республикӑри пилӗк районта акана тухнӑ. Ҫак йышра — патӑрьелсем, вӑрнарсем, комсомольскисем, пӑрачкавсем тата шӑмӑршӑсем. Вӗсем ҫуртри пӗрчӗллӗ культурӑсене 700-е яхӑн гектар акнӑ, пӗр ҫул ӳсекен курӑксене — 20 гектар.
Кунсӑр пуҫне хуҫалӑхсем кӗрхисене апатлантараҫҫӗ тата нӳрӗк тытса хӑварассипе ҫине тӑраҫҫӗ, ҫӗртме сухи тунӑ лаптӑксене культивацилеҫҫӗ, ҫӗрулмине яровизацилеме кӑлараҫҫӗ.
Ҫапларах пӗлтерет ЧНК сайчӗ. Асаилтеретпӗр, ҫак конкурс иртнӗ шӑматкун Чӑваш патшалӑх филармонинче иртрӗ. Унта пурӗ 37 юрӑҫ хутшӑннӑ.
Юрлакансем Чӑваш Енри тӗрлӗ районӗсемсер пуҫне Тутарстан, Пушкӑртстан республикисенчен, Ӗремпур, Сарӑту тата Чӗмпӗр облаҫӗсенчен ҫитнӗ.
Мала тухнисен йышӗнче ҫавӑн пекех ҫаксене асӑнма пулать: Ульяна Питакова (Шупашкар, 1-мӗш вырӑн), Кристина Николаева (Шупашкар районӗ, 2-мӗш вырӑн), Анатолий Ефимов (Пушкӑртстан, 3-мӗш вырӑн) тата Лидия Одинцова (Шупашкар, 3-мӗш вырӑн). Вӗсем фестиваль-конкурсӑн лауреат ятне тивӗҫнӗ.
Дипломантсем: Ангелина Васильева (Шупашкар), Марина Васильева (Пушкӑртстан), Зарима Князева (Елчӗк районӗ), София Афанасьева (Чӗмпӗр облаҫӗ), Оксана Казанцева (Пушкӑртстан) тата Ольга Егорова (Ӗремпур облаҫӗ).
Сарӑту облаҫӗнчи Анна Некезовӑна «Чи ҫепӗҫ чӑваш юрӑҫи» номинацире палӑртнӑ, Тутарстанри Анжелика Еремеевӑна — «Куракансем килӗштернӗ юрӑҫ», Шупашкарти Михаил Иванова — «Хӑйне евӗрлӗ ӑста юрлакан юрӑҫ». Куславкка районӗнчен Елена Терентьевӑна вара «Чӑваш наци конгресӗн Президенчӗн парни» лекнӗ.
+21.3 °C